Giáo phận Kontum

Nhà thờ Giáo xứ Chợ Ðồn

 

Lược sử Giáo xứ Chợ Ðồn Nhà thờ Chợ Đồn 1. Khai sinh trong âm thầm Năm 1879, Đức Cha Louis Gallibert (Lợi) là Giám Mục Giám Quản Tông Tòa Địa phận Đông Đàng Trong (nay là Giáo phận Qui Nhơn) đã đặt cha Bossard (Bạch) [1] và một vị linh mục bản xứ cùng một số thầy giảng tại An Sơn để thiết lập họ đạo công giáo (tiền thân của giáo xứ Chợ Đồn ngày nay) [2]. Những công việc của các ngài làm, cũng như những vất vả các ngài gặp phải trong công việc xây dựng họ Chợ Đồn qua bản báo cáo năm 1880 như sau: “Bahnar- nhiệm sở này cách xa đất Annam nhiều ngày đàng, cho đến nay cực kỳ khó khăn để nói lên lời. Vậy, chúng tôi nghĩ: hữu ích thiết lập nhiều trạm trung gian như những đoạn nối vùng người Bahnar với Trung Tâm truyền giáo. Dự án nầy bắt đầu được thực hiện. Từ sáu tháng nay, Cha Bossard cùng với một linh mục bản xứ và nhiều thầy giảng đến An Khê trên bờ sông Ba, con sông làm ranh giới giữa Việt Nam và miền thượng du. Vị linh mục đồng hương của chúng tôi nhờ kinh nghiệm: biết người, biết việc đã vượt qua bao khó khăn mà ngài đã gặp phải. Các quan lại luôn gây khó khăn nơi cư trú của chúng tôi, khích động rất nhiều để cản trở; nhưng với tài tháo vát luôn am hạp đường lối với chúng tôi, cha Bossard đã dẫn đầu vượt qua tất cả, bằng cách thay đổi được các trở ngại, theo sự khôn ngoan dẫn dắt của ngài. Ngài đã mua được một đám đất rộng và ngài dựng lên một ngôi nhà lớn ở giữa mảnh đất nầy. Trong khi chờ đợi một ngôi nhà khác rộng rãi hơn, ngôi nhà này được dùng làm nhà thờ và nhà xứ. Dù bận rộn mọi vấn đề vật chất, cha Bossard cũng đã có thể lo lắng cho anh em bên lương ở quanh Ngài và nhìn chung, họ sẵn sàng nghe lời giảng dạy đạo giáo chúng ta. Bằng cách đó, trong khi ngài hoàn thành ngôi nhà thờ của Ngài, ngài được an ủi rửa tội khoảng 40 người dự tòng. Niềm hy vọng đối với tương lai thật tốt dẹp và nếu người ta không quá can thiệp vào công việc của vị thừa sai, thì An Khê đã trở nên một cộng đoàn giáo xứ to lớn tính đến hàng ngàn tín hữu rồi”[3]. Tám tháng sau khi đến điểm truyền giáo, cha Bossard đã bị một cơn sốt rét rừng tấn công dữ dội. Ngài được chuyển về Làng Sông (Qui Nhơn) và qua đời tại đó ngày 30/11/1881 [4]. 2. Lớn lên trong thử thách Tháng 8 năm 1885, phong trào Văn Thân tàn sát các tín hữu miền Trung Châu, nên một số tín hữu chạy lên Chợ Đồn (An Khê). Trong thời gian này, số giáo dân ở đây tăng nhanh. Nhưng sau đó việc đốt phá chém giết nổi lên tại Chợ Đồn: một số tín hữu bị giết, chôn tập thể trong những cái giếng [5], số khác sợ chạy lên Kon Tum theo ngã Kon Từng gặp cha Guerlach Cảnh đón, dẫn họ về sở của Ngài là Kon Jơdreh [6] : “Quả thật, từ khi nghe tin Văn Thân nổi dậy tại Tư Ngãi chẳng bao lâu, thì các cha tình cờ gặp ông từ ở nhà thờ An Khê chạy trốn lên làng Jơdreh trong tình cảnh đáng thương, khốn cực mọi bề và đem tin cực dữ cho cha Geurlach (Cảnh) rằng: Văn Thân đã tràn vào Bình Định, chém giết bổn đạo và đốt phá mọi nơi, nhà thờ và nhà xứ An Khê cháy ra tro rồi, các bổn đạo cũng bị quân dữ giết hại nhiều;bản thân ông đã chạy trốn trước và tới được đây, còn nhiều bổn đạo đang chạy trốn theo sau... “...Cha Guerlach (Cảnh) thấy các bổn đạo phải lao đao vì Chúa, nhà cửa tan nát, phải liều thân trốn lánh, bỏ lại mọi sự chẳng đem theo được vật gì, chịu đói khát, rách rưới, ốm đau...thì ngài cảm động, thương tình muốn rơi nước mắt. Ngài lo mua gạo, xin củi nước đưa cho mọi người nấu cơm ăn vì ai cũng đã đói lủi. Nghỉ lại Kon Jơri một đêm, sau đó ngài đem hết họ về Kon Jơdreh. Những người bị kiệt sức thì ngài thuê người khiêng. Bản thân ngài cũng đi bộ để nhường ngựa cho những người già cả thay nhau ngồi cho đỡ mệt. Khi về đến Kon Jơdreh, ngài lấy áo quần của mình và người nhà đưa cho các tín hữu tị nạn cùng cho mổ heo bò làm thịt ăn bổ sức. Cả thảy hơn 150 người. Sau đó, ngài báo tin cho cha Bề trên Truyền và cha Nguyên hay. Cha Bề trên vội vàng lên thăm. Những người tị nạn vô chào mừng, cha Bề trên tỏ tình thương xót, ủi an. Cha Nguyên đem bổn đạo người Kinh ở Trại Lý (Tân Hương ngày nay) lên đón rước các anh em khổ cực của mình về Rơhai...Sau này cha Guerlach (Cảnh) còn đi đón một tốp nữa hơn 50 người. Hầu hết họ đều về ở Rơhai...” [7] Những giếng tả đạo đã nằm trên vùng đất này (Cửu An, An Khê), nay đã bị san lấp để làm nông nghiệp, trồng mía.v.v.  Ảnh chụp năm 2013.     Quang cảnh đoàn người từ Bình Định lên Tây Nguyên qua ngả đèo An Khê vào thế kỷ XIX. Ảnh năm 1897. Sau một thời gian bị nhóm Văn Thân bắt hại và tàn sát, vùng Chợ Đồn không còn linh mục trực tiếp đảm trách, nhưng do cha sở Đồng Phó kiêm nhiệm. Với đức tin son sắt và tin tưởng vào sự quan phòng của Thiên Chúa, một số giáo dân trở về Chợ Đồn, rồi họ xây dựng lại nhà thờ (cách nhà thờ bây giờ về hướng đông khoảng 300 mét). Vào những năm 1910, nhà thờ Chợ Đồn thuộc làng Tân An, tổng Tân Phong, huyện Tây An , đạo Gia Lai. 3. Phát triển trong gian nan Năm 1923, Đức Cha địa phận Đông Đàng Trong (Qui Nhơn) gởi cha Demeure (Ngự) đến xây dựng lại họ đạo Chợ Đồn và coi sóc luôn họ Ayound (vùng Mang-Giang, gần cầu Ayun có gia đình thầy Hiền (Phaolô Đỗ Hữu Hiền), một thầy đã giúp xây dựng họ Ban-mê-thuột vào thập niên 1920 và vùng Châu Khê, Plei Bông Mor). Cha Demeure (Ngự) đã mua một số ruộng đất tại Chợ Đồn, An Lợi (nay là Tân Lương), Đồng Găng (nay là vùng dưới nhà thờ An Khê một chút. Tại vùng này còn có địa danh Ao Ông Cố) và An Tập (nay là vùng An Quí, đi bộ vào độ 4 cây số). Ngài củng cố họ đạo, tu sửa nhà thờ. Ngài lâm bệnh nặng. Cộng đoàn báo tin cho cha Bề Trên Kemlin (Văn) và Đức Cha Grangeon (Mẫn) gởi lên An Khê cha Labiausse (Sáng), cho Cha Demeure được chuyển về Tòa Giám Mục (Quinhơn). Ngài qua đời đêm 20 tháng 12 năm 1928, chôn cất tại Làng Sông [8] . Họ Chợ Đồn một lần nữa không có cha sở. Mười năm sau, ngày 28 tháng 10 năm 1938, Cha Nguyễn Đắc Cẩn được chính thức bổ nhiệm làm chính xứ, đã đến họ Chợ Đồn trong niềm phần khởi hân hoan của cả đoàn chiên[9]. Cha sở đã xây thêm một trường học cho con em giáo dân. Trong thời gian này ông câu Phêrô Văn Cửu và ông biện Nicôla Đoàn Dưỡng phục vụ họ đạo cách đắc lực. Năm 1941, Cha Phêrô Nguyễn Đắc Cẩn đổi đi nhiệm sở khác; họ đạo lại côi cút, thiếu vắng linh mục, cha sở Phú Thọ là cha Phaolô Lê Đình Ban kiêm nhiệm. Năm 1944, cha Marty (Tý) được gởi về làm cha sở. Ngài đã xây dựng một nhà xứ (chỗ này cách nhà thờ hiện tại chừng 400 mét). Nhưng chiến tranh Pháp-Nhật bùng nổ, cha Marty phải trở về Pháp. Trong suốt thời gian này, giáo dân đã xây cất tạm một ngôi nhà thờ bằng tranh (ở chỗ ngôi nhà thờ hiện tại). Mãi đến năm 1951, cha G.B Trần Khánh Lê mới được đổi về làm cha sở. Năm 1952, cha xây lại nhà thờ và làm một trường học ngay bên cạnh nhà thờ. Nhưng đến năm 1954 trong khi cha sở vắng mặt, và chiến tranh lại bùng nổ, cha Dujon (Bửu) đến giúp họ đạo đưa giáo dân vào Nha Trang. Sau năm 1954, giáo dân lại dần trở về và năm 1955, cha Anrê Phan Thanh Văn được đổi đến. Ngài đã xây dựng lại nhà xứ và sửa sang lại trường học Chợ Đồn [10]. Nhà xứ và Trung tâm mục vụ Chợ Đồn1955 Trường học Giáo xứ Chợ Đồn 1955 Ảnh: Lm Phan Thanh Văn, “Một Người Việt Nam”, Australia 1995,t r. 31-32. Năm 1956, cha Văn đổi đi nơi khác và cha Landrade (Lãng) được đổi đến. Trong thời gian này, ngài đã tổ chức mạnh mẽ công cuộc truyền giáo, đem Lời Chúa đến với lương dân ở vùng lân cận như An Khê, An Quý, An Phong và Đồng Găng. Ít lâu sau, nhận thấy tại An Khê (vùng nhà thờ An Khê ngày nay) giáo dân đã bắt đầu đông, ngài xin một linh mục khác đến ở Chợ Đồn, còn ngài đi An Khê. Năm 1958, Cha Demourioux (Bắc) về làm cha sở, được ít lâu bị bệnh, ngài xin về Pháp chữa bệnh và cha Đôminicô Nguyễn Ngọc Thung đến thay thế Ngài trong thời gian nói trên. Sau một năm cha Demourioux trở về, ngài đã mở rộng ngôi thánh đường với hình dáng ngày nay. Đồng thời ngài cũng cho xây dựng ngôi trường học với sáu lớp học được đặt tên là Trường Tiểu học Tư thục Công giáo. Sau biến cố 1975, Cha Demourioux về Pháp và Cha Giuse Nguyễn Hữu Quyền, cha sở An Sơn kiêm nhiệm Chợ Đồn. Đồng thời. có ba nữ tu Dòng Thánh Phaolô thành Chartre (tình Dòng Đà Nẵng) lên ở Chợ Đồn phục vụ, cộng đoàn nữ tu này vẫn duy trì phục vụ đến nay. Năm 1982, cha Giuse Đoàn Đức Thiệp được đổi về làm cha sở An Khê và Chợ Đồn. Trông coi giáo xứ được ba năm, ngài lâm bệnh nặng và qua đời tại An Khê. Họ đạo lại vắng bóng chủ chăn và trong thời gian đó, cha Antôn Vương Đình Tài Dòng Chúa Cứu Thế ở Trung tâm Truyền giáo Plei Chuet xuống để giúp đỡ giáo dân. Trong thời gian vắng bóng cha chính xứ, nhờ sự cộng tác nhiệt tình của soeur Thảo và sự trợ giúp của Đức Cha Alexis Phạm Văn Lộc, giáo xứ đã trùng tu lại ngôi thánh đường. Tháng 9 năm 1987, cha Antôn Trần Ứng Tường được bổ nhiệm về làm cha sở An Khê, Chợ Đồn. Ngài củng cố lại Ban chức việc và gây được ý thức tinh thần trách nhiệm của mỗi giáo dân. Năm 1998, cha Tường bị bệnh và ngài rời bỏ giáo xứ. Lúc bấy giờ, Đức Cha Phêrô Trần Thanh Chung đã ủy nhiệm cha Phêrô Hoàng Văn Quy chính xứ An Sơn coi sóc thêm giáo xứ Chợ Đồn. Năm 2001, Cha Quy lâm bệnh và qua đời năm 2003 tại Pleiku. Trong thời gian cha Quy lâm bệnh, hai cha Micae Hoàng Đức Oanh và cha Phêrô Nguyễn Vân Đông đã đến dâng thánh lễ và ban các bí tích cho giáo xứ. Năm 2001, Đức cha Phêrô đã bổ nhiệm cha Tôma Vũ Khắc Minh về làm chính xứ An Khê và Chợ Đồn. Đầu năm 2004, cha đã kêu gọi giáo dân ủng hộ tinh thần và vật chất để sửa lại ngôi nhà thờ đồng thời nhận được sự giúp đỡ của Đức Cha Micae Hoàng Đức Oanh nên công việc tu sửa đã được tiến hành nhanh chóng và được hoàn thành vào dịp lễ Chúa Ba Ngôi năm 2004. Trong dịp này, cộng đoàn tín hữu đã dâng thánh lễ tạ ơn mừng giáo xứ tròn 125 tuổi (1879-2004). Năm 2006, Giáo xứ đã tu sửa lại Đài Đức Mẹ nhờ sự giúp đỡ của các ân nhân và cộng đoàn giáo xứ. Ngày 05 tháng 02 năm 2009, Đức Giám Mục Micae Hoàng Đức Oanh đã bổ nhiệm linh mục Giuse Phạm Minh Công về quản hai xứ An Khê và Chợ Đồn. Ngài đã kiện toàn mọi hoạt động của giáo xứ từ mục vụ, Ban chức việc, đưa cộng đoàn vào nề nếp sinh hoạt ổn định và cùng với các tín hữu sống chứng nhân giữa lòng thế giới và ra đi loan báo Tin Mừng cho những anh em trong vùng. Đến ngày 25 tháng 08 năm 2009, cha sở về làm lễ và nhận thấy nhà xứ Chợ Đồn còn thiếu phần chuẩn bị cho việc có cha sở ở lại nên cha cho Ban chức việc rút tiền tiết kiệm về lo trùng tu lại cho đầy đủ, sửa lại công trình phụ và đã hoàn tất vào ngày 13 tháng 09 năm 2009. Tiếp theo, Giáo xứ xây dựng tường rào để ngăn cách giữa nhà thờ, trường học và nhà giáo dân; đồng thời cũng xây dựng nhà giáo lý để có nơi cho các em học nhất là vào mùa mưa. 4. Hướng đến tương lai Ngày 01 tháng 07 năm 2011, cha Giuse Nguyễn Duy Tài được bổ nhiệm coi sóc giáo xứ Chợ Đồn thay linh mục Giuse Phạm Minh Công. Vì sống chung với anh em lương dân, nên có nhiều đôi vợ chồng sống trong tình trạng “rối”. Do đó, khi cha Giuse Nguyễn Duy Tài được bổ nhiệm về coi sóc giáo xứ thì một trong những ưu tiên của ngài là giải quyết các đôi hôn nhân rối này. Đời sống đức tin của giáo dân trong giáo xứ lúc này xuống rất thấp vì thế ngài đã sắp xếp lại giờ lễ (7 giờ tối) để giáo dân trong xứ có thể dễ dàng tham dự từ đó múc lấy nguồn ơn thánh từ Chúa Giêsu Thánh Thể. Nhiệm vụ rao giảng Tin Mừng cũng được cha sở hướng đến sau khi đã củng cố vững chắc đời sống đức tin của giáo xứ. Năm 2014, Linh mục Giuse Vũ Quốc Bình được bổ nhiệm chính xứ Chợ Đồn tiếp tục công việc mục vụ; Linh mục G.B Nguyễn Đình Ngọc Huy, phó xứ (2015). Đến năm 2017, Linh mục G.B Nguyễn Đình Ngọc Huy được Đức Giám Mục Aloisiô Nguyễn Hùng Vị bổ nhiệm làm chính xứ Chợ Đồn, thánh lễ nhận xứ ngày 21.4.2017. Hiện nay (số liệu 2020) Giáo xứ Chợ Đồn có 1.264 giáo dân, đang sống vươn lên tiếp bước tiền nhân, làm chứng Tin Mừng Chúa Kitô trong vùng truyền giáo lâu đời và năng động thuộc Giáo hạt An Khê này. __________________________________ [1] Lm Pascal Bossard (Bạch) sinh năm 1832 tại Puy-Saint-Bonnet, Pháp. TpLm ngày 19/6/1859. Lên đường truyền giáo Gp Đông Đàng Trong (Qui Nhơn) ngày 14/2/1864. Đến điểm truyền giáo An Khê năm 1879. Qua đời ngày 30/11/1881 tại Làng Sông (Bình Định). [2] x. Compte rendu năm 1880, tên linh mục bản xứ và thày giảng như sau: cha Vinh, thầy Năm Cẩm, thầy Tư Đoan, thầy Nhứt. So chiếu lịch sử họ Đồng Hâu, thầy Đoan bị giết vào năm 1885 trong vụ Văn Thân. Có phải cùng một thầy không ?!. [3] x. Report năm 1880, archivesmep, trang 62-63. [4] x. Tiểu sử cha Bossard, archivesmep. [5] “Giếng tả đạo” hiện nay nằm ở xã Cửu An, thị xã An Khê. [6] Kon Từng là thị trấn của huyện Mang Yang. Từ thành phố Pleiku, đến Kon Từng ( Kon- Tong), rồi tới đèo Mang Giang, đến An-Khê. Theo Compte rendu nắm 1880 tr. 63 có ghi lại: “Một ngày đàng cách An Khê có một làng lớn người dân tộc được gọi là Kon Tong, ở đó các vị thừa sai đã được mọi người quen biết và quí trọng. Cha Dourisboure và cha Vialleton đã thực hiện bước đầu việc truyền giáo để gởi một linh mục đến làng này. Những vận động này đã thành đạt cách dễ dàng. Các cư dân vui sướng đón nhận vị thừa sai và theo phong tục địa phương mỗi người tự do tòng giáo như lòng họ mong ước. Trong một vài tháng khi các linh mục mới đến trong năm này đủ hiểu biết tiếng Việt, tôi (Đức Cha Gallibet) cho đến vùng dân tộc và khi đó cha Soubeyre sẽ đến ở với những người trong làng Kon Tong”. [7] x. P. Ban và S. Thiệt, “Mở Đạo Kontum” phiên bản mới 2020, tr. 214-215. [8] x. Tiểu sử cha Demeure , archivesmep. [9] x. Hlabar Tơbang 1912 tr. 14-15. [10] x. Lm Anrê Phan Thanh Văn, “Một Người Việt Nam” (How does a Vietnamese live and think 1925-2000...), Australia, 1995, tr. 31-32. Đài Đức Mẹ và Đài Thánh Giuse giáo xứ Chợ Đồn   Trong khuôn viên Nhà thờ Chợ Đồn Nguồn : Web site GP Kontum   Chi tiết bổ sung xin gởi về giaoxugiaohovietnam@Yahoo.com

Hình ảnh nhà thờ Giáo xứ Chợ Ðồn

Chi tiết - hình ảnh bổ sung xin gởi về
giaoxugiaohovietnam@Yahoo.com 

[Trở về đầu trang ]