Giáo phận Kontum

Nhà thờ Giáo xứ Kon Trang

 

LƯỢC SỬ TRUNG TÂM TRUYỀN GIÁO KON TRANG VÀ GIÁO XỨ KON TRANG MƠNEI Nhà thờ Kon Trang Mơnei, xã Đăk La, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum BỐI CẢNH TRUYỀN GIÁO TÂY NGUYÊN Đức cha Stêphanô Cuénot Thể, Giám mục Tông tòa Đông Đàng Trong (Qui Nhơn) sau nhiều nỗ lực đưa người đem Tin Mừng lên Miền Tây Nguyên qua ngả Quảng Trị hoặc Phú Yên, nhưng đều thất bại. Năm 1848, Thầy sáu Phanxicô Do vâng lệnh Đức cha Cuénot lại lên đường tiến lên Tây Nguyên theo ngả Bình Định. Trong vai người giúp việc cho một lái buôn, Thầy đi tìm đường và trở về hướng dẫn các vị thừa sai lên miền Kon Tum. Năm 1849, Thầy sáu Do đưa 2 linh mục thừa sai là cha Combes (Bê) và cha Fontaine (Phẩm) cùng 7 Thầy giảng lên Tây Nguyên qua ngả An Sơn (An Khê). Năm 1850, Thầy lại hướng dẫn thêm thầy Thám cùng 2 linh mục khác là cha Desgouts (Đề) và cha Dourisboure (Ân). Năm 1851, Đức cha Stêphanô Cuénot (Thể) quyết định thành lập 4 Trung Tâm Truyền Giáo và phân nhiệm cho các linh mục phụ trách: -Trung Tâm Truyền Giáo Kon Kơxâm, ở phía đông: cha Combes (Bê), Bề trên Miền, phụ trách truyền giáo bộ tộc Bahnar-Jơlơng. -Trung Tâm Truyền Giáo Kon Trang, phía bắc: cha Dourisboure (Ân), phụ trách truyền giáo bộ tộc Xêđăng. -Trung Tâm Truyền Giáo Plei Rơhai, ở chính giữa: cha Desgouts và Thầy sáu Do, phụ trách truyền giáo bộ tộc Bahnar-Rơngao. -Trung Tâm Truyền Giáo Plei Chư, phía nam: cha Fontaine (Phẩm), phụ trách truyền giáo bộ tộc Jrai. Trung Tâm Truyền Giáo Kon Trang hình thành và dần dần phát triển bao gồm cả huyện Đăk Hà, phía bắc tỉnh Kon Tum ngày nay. I. TRUNG TÂM TRUYỀN GIÁO KON TRANG 1852-1922 1. Giai đoạn hình thành 1852-1885 Ngày đầu năm 1852, cha Dourisboure chính thức nhận nhiệm sở tại Kon Trang, cửa ngõ vào vùng đất bộ tộc Xêđăng, địa điểm trao đổi mua bán (nô lệ, vàng, đồ sắt.v.v.) giữa người Xêđăng, Rơngao và Lào. Ngài tạm cư ngụ chung với gia đình ông Lam gồm 50 người trong một ngôi nhà lớn và dài. Tại ngôi nhà này, ngày 01/01/1852 ngài diễm phúc rửa tội cho một em bé còn bú sắp chết, hiến dâng cho Chúa một linh hồn đầu tiên thuộc sắc tộc Xêđăng! Trong những tháng đầu biết bao nhiêu là thử thách cam go. Kon Trang năm đó mất mùa, đang cơn đói kém, ngài một mình phải lần mò lên tận làng Hàmong mua gạo. Ngài theo dân làng Kon Trang đi mua bán tại các làng làm nghề rèn, có lần bị lạc vào rừng, qua đêm trên một gốc cây dưới những cơn mưa tầm tã rồi sau đó bệnh kiết lỵ kéo dài làm ngài suýt mất mạng, may mà có cha Bề trên Combes bất ngờ đến thăm đã cứu chữa ngài thoát bệnh. Những thử thách tinh thần cũng không kém gay gắt. Một nỗi buồn cô độc thấm thía xâm chiếm tâm hồn ngài, giữa một gia đình đông 50 người, luôn luôn ồn ào sôi động, đến nỗi ngài không sao cầm trí kinh nguyện gì được cả. Cha Dourisboure ra sức học tiếng Xêđăng và phiên dịch sách kinh và giáo lý mà cha Combes đã soạn bằng tiếng Bana. Giữa năm 1852, cha Arnoux (A) được chỉ định đến Kon Trang tăng cường cho cha Dourisboure, nhưng sang năm sau cha Arnoux lâm bệnh nặng, phải trở về Bình Định trong tình trạng thập tử nhất sinh. Lúc này cha Dourisboure đã có ngôi nhà riêng do dân làng thiện cảm dựng lên cho ngài. Ngài đã có nơi cử hành thánh lễ mỗi ngày. Trong ngôi nhà mới của ngài, chỉ có ông Lam và con trai út của ông là Ngui (12 tuổi) thường đến viếng thăm trò chuyện. Cha đã dạy giáo lý cho Ngui và Pat (9 tuổi) - một em bé nạn nhân của chiến tranh bị bán làm nô lệ mà cha đã chuộc lại tại Kon Trang và dưỡng nuôi dạy dỗ. Ngày 16/10/1853, hai thiếu niên Giuse Ngui và Gioan Pat đã lãnh nhận phép Thánh Tẩy, trở thành hai cánh hoa rừng đầu tiên của Miền truyền giáo xứ Thượng. Sang năm 1854, nhờ có Ngui tích cực sống đạo, 4 thiếu niên khác bạn của Ngui cũng học đạo và đã chịu phép Rửa, nâng số tân tòng tại Kon Trang lên 6 người. Cha Dourisboure chọn Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội làm bổn mạng của làng 1 . Cuối năm 1854, dân làng Kon Trang đã dời làng của họ đến một địa điểm mới cách chỗ cũ khoảng 3 cây số về hướng tây 2. Vào năm 1855, ông Lam với Ngam (anh của Giuse Ngui) xin tòng giáo. Sau ít lâu, người dân làng khác, theo gương cha con ông Lam, đã xin học đạo và lãnh nhận phép Rửa. Cuối năm, cộng đoàn giáo dân Kon Trang gồm có 20 tín hữu. Năm 1856, Giuse Ngui, dự tòng đầu tiên người Xêđăng lâm bệnh và qua đời. Năm 1857, cha Combes qua đời, cha Dourisboure rời Kon Trang đến ở Kon Kơxâm thay cha Combes làm Bề trên Miền truyền giáo Tây Nguyên. Lúc này số tín hữu Kon Trang đã lên 26 người. 1 P. Dourisboure, Dân làng Hồ, Nhà xuất bản Đà Nẵng 2008, tr. 167. 2 Về địa danh KONTRANG (KONTRANG IOP) tòng giáo 1853, nơi cư trú đầu tiên của cha Dourisboure tại nhà ông LAM, bên tay phải đường quốc lộ 14, khoảng 13 cây số, nằm sâu trong rừng một ít. Năm 1854, dân làng bỏ nơi này chuyển về vùng Ngô Trang bây giờ (KONTRANG HO hoặc KONTRANG KEP ) cây số 1; KONTRANG MƠNEI tòng giáo năm 1896, trở nên họ chính vào năm 1923 thời cha Louison (cố Lui). Cha Verdier (Xuân) thay thế cha Dourisboure coi sóc địa sở Kon Trang, nhưng vì không chịu nổi khí hậu miền núi, ngài đau yếu thường xuyên và qua đời giữa đoàn chiên của ngài vào ngày 21/04/1861. Từ đó, suốt 13 năm địa sở Kon Trang không có linh mục coi sóc. Cha Bề trên Dourisboure gởi các chú giúp: chú Sự, chú Quyền, trong đó chú Sự lên ở tại Kon Trang giúp đỡ bổn đạo. Chú Sự là người đạo đức, siêng năng và chịu khó (người Thượng gọi chú là Bok Huê). Qua một thời gian, thấy dân làng hay cúng vái mê tín, và các tín hữu tân tòng cũng bị ảnh hưởng theo mà đức tin phai nhạt, chú Sự xin phép cha Bề trên lập làng mới gần con suối Đăk Kơla để qui tụ ra ở riêng đó. Năm 1863, khi dời làng, chỉ có 30 người đi theo gồm người nhà của cha Verdier trước đây. Cha Do ở Rơhai thấy vậy cũng cho người nhà của ngài lên phụ giúp, hình thành làng Kon Trang Kơla 3 . Năm 1864, cơn dịch đậu mùa xảy ra trong vùng, Kon Trang gồm 2 làng: Kon Trang (số ít có đạo) và Đăk Kơdung (ngoại giáo) bị phân tán, một số đi lập làng chỗ Đăk Tơkok, người đến nhập làng Kon Trang Kơla (chú Sự mới lập), một số khác đi lập làng chỗ gọi là Kon Trang Mơnei. Sau này làng Tơnak cũng nhập vào làng Kon Trang Mơnei 4 . Đến năm 1875, có cha Gioan Poirier (Tân) lên ở phụ trách Kon Trang, nhưng chẳng bao lâu ngài bị bệnh phải trở về Trung Châu và chịu chết tử đạo tại họ Bàu Gốc (Quảng Ngãi) trong thời kỳ Văn Thân. Tháng 06/1876, cha Roger (Kính) được bổ nhiệm coi sóc địa sở Kon Trang, được 8 năm ngài qua đời vào ngày 15/05/1881. Ngày 26/12/1884, cha Phêrô Irigoyen (Hương) mới đến Miền truyền giáo Kon Tum, được bổ nhiệm phụ trách địa sở Kon Trang. Từ khi cha Roger qua đời đã hơn 6 tháng không có ai coi sóc nên cơ sở nhà cửa xuống cấp, vắng vẻ, các tín hữu giữ đạo cũng trễ nải. 2. Giai đoạn củng cố 1885-1922 Năm 1884 đánh dấu bước khởi động trở lại với việc cha Irigoyen (Hương) được gởi đến vùng truyền giáo này. Với những cố gắng không mệt mỏi, cộng với một tâm hồn tông đồ đầy nhiệt huyết, cha Irigoyen đã thu gặt được những thành quả khích lệ. Dần dần các làng Xêđăng xin tòng giáo: Dak Rơtêng (ngày 04/08/1890), Dak Kơdem (05/08/1897), Kon Trang Mơnei (năm 1896) 5 . Địa sở lúc này đã phân chia thành các làng nhỏ 6 : + Kon Trang thành: Kon Trang Kep, Đăk Rơchăt, Kon Trang Kơla (làng chú Sự lập trước đây). + Đăk Kơdung thành: Kon Trang Mơnei 7 , Kon Trang Long Loi. + Đăk Rơtêng thành: Đăk Rơtêng Kla và Đăk Rơtêng Cho (cũng gọi Đăk Rơtêng Kơtu). Năm 1885, nạn Văn Thân chém giết các người công giáo dưới các tỉnh đồng bằng và An Sơn (An Khê). Một số khá đông nạn nhân trốn thoát chạy lên vùng Tây Nguyên và đến Kon Trang rồi dần lập nên họ đạo Ngô Trang (người Kinh). 3 P. Ban và S. Thiệt, Mở Đạo Kontum, Imprimerie de Quinhon 05/1933, tr. 170. 4 P. Ban và S. Thiệt, sđd, tr. 170. 5 Echos de la Mission, tháng 07/1948. 6 Cha Simon Thiệt, Lược tóm gốc tích địa phận Kon Trang, Echos de la Mission, tháng 11/1944, tr. 4-5. 7 Tên làng Kon Trang Mơnei (còn viết Kon Trang Mơnây) là vì vị trí dân làng ở có nhiều cây mơnai (Bahnar: long mơnai), một loại cây mọc nhiều trong rừng (x. Hlabar Tơbang số 276, tháng 03/1974, tr. 20). Cha Irigoyen xây dựng lại nhà thờ, nhà xứ Kon Trang rộng rãi, chắc chắn, xứng với một trung tâm truyền giáo đang trên đà củng cố và phát triển.   Nhà thờ và nhà xứ Kon Trang năm 1900. Ảnh MEP. Năm 1905, cha Ducateau (Quảng) được gởi đến Trung tâm Truyền giáo Kon Trang lúc đó đặt tại Kontrang Ho, gần Ngô Trang ngày nay (thuộc xã Đak Kơla, khoảng cây số 12 quốc lộ 14), để phụ giúp cha Irigoyen (Hương). Cha Irigoyen nhường cha mới địa điểm này. Phần ngài, ngài lưu động trong vùng để củng cố niềm tin, dạy giáo lý cho những làng mới xin tòng giáo. Cha Ducateau hăng say truyền giáo các làng chung quanh và dạy giáo lý. Năm 1910, hai làng xin tòng giáo: Kon Rơhăi và Kon Tơngang. Năm 1911, cha tu sửa lại nhà thờ khang trang hơn, với vật liệu bảo đảm hơn: nhà cũ thành nhà mới 8 . Cũng trong năm đó, cha đưa cha Charasson (Bảo) đang bị bệnh về Qui Nhơn; cha Priou (Tài) thay thế một thời gian, trông coi Kon Trang. Sau đó, ngài trở về nhiệm sở của mình 9 . 8 x. Hlabar Tơbang, địa phận Kontum năm 1911, số 5, tr. 27 . 9 x. Hlabar Tơbang, địa phận Kontum năm 1913 số 27 tr. 35. Năm 1913, Đức cha Jeanningros (Vị), Đại diện Tông tòa, cai quản địa phận Đông Đàng Trong (Qui Nhơn) đi kinh lý vùng truyền giáo Thượng, đến thăm Trung tâm Truyền giáo Kon Trang. Giáo dân đón ngài tại Dak Kơla (lúc đó nằm tại cây số 12, ngã tư vào Ngô Trang): nào chiêng, nào trống...vui vẻ. Cha Priou (Tài) và cha Jamet (Minh) đến giúp dạy giáo lý Thêm sức, giải tội. Tổ chức linh đình chưa từng thấy trên vùng này, quang cảnh lộng lẫy vui tươi và trang trọng. Đức cha đến, vào nhà nguyện mới sửa. Trong dịp này, ngài ban Bí tích Thêm sức cho 100 người, và một số lãnh Mình Thánh Chúa. Tất cả các làng mới tòng giáo đều có mặt: Kon Rơhăi, Kon Tơngang,...Trong dịp lễ này có một số giáo dân kinh tham dự, tổ chức đoàn tông đồ mừng Đức cha 10 . Năm 1914-05/1915, cha Jamet (Minh) phụ trách Kon Trang 11 . Năm 1915, vì thế chiến I xảy ra (1914), lệnh tổng động viên, nên nhiều họ đạo không có linh mục phụ trách. Cha Bề trên Kemlin (Văn) rời vùng Kon Tum đến phụ trách Kon Trang, một trong những địa sở rộng lớn nhất trong vùng truyền giáo. Ngài hăng say như xưa, vì với tư cách là Bề trên, ngài càng quan tâm làm gương cho mọi người. Ngài không ngừng đi thăm các cộng đoàn, ban các Bí tích, luôn lắng nghe những khó khăn cũng như những khác biệt không thể tránh khỏi trong xứ truyền giáo. Ngài quan tâm dạy giáo lý trẻ em và theo đường hướng của Đức Giáo Hoàng Piô X, lo lắng cho các em rước Mình Thánh Chúa càng sớm có thể. Đó là của ăn làm phát sinh sức sống trong nơi còn đầy dẫy mê tín, thực hành những dị đoan. Năm 1915, làng Kon Kơlok xin tòng giáo, nhưng mãi thời cha Louison (Lui) mới rửa tội. Năm 1919, cha Bề trên Kemlin trở lại Kon Tum 12 . Năm 1920, cha Simon Nguyễn Thành Thiệt đang phụ trách Hàmong, kiêm nhiệm Kon Trang. 10 Compte Rendu năm 1914, tr. 14. 11 Tiểu sử Lm Francois Jamet (1886-1975), Văn khố MEP. 12 Tài liệu “Lễ phong chức Đức Cha Jannin...”. III. ĐỊA SỞ KON TRANG MƠNEI TỪ NĂM 1922 ĐẾN NAY 1. Giai đoạn 1922-1975 : chuyển mình và vƣơn lên Cha Bề Trên Kemlin muốn chia vùng này làm hai, nên năm 1922 gởi cha Louison (cố Lui) lên Dak Kơdem để lập địa sở Dak Kơdem. Chẳng may cơ sở của họ đạo bị cháy ngày 19/04/1922, nên cha Louison dọn đến ở trong phòng thánh của làng Kon Trang Mơnei 13 . Năm sau (1923) cha dời nhà lên Kon Trang Mơnei (cây số 25 trên trục quốc lộ 14 bên tay phải đi từ Kon Tum lên) cho trung tâm hơn. Từ đó, Kon Trang Mơnei dần dần trở thành địa sở với tên gọi: Địa sở Kon Trang Mơnei, bao gồm Kon Trang Kơla, Ngô Trang,...và cả vùng cây số 12. Bổn mạng địa sở: Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu.   Nhà thờ Kontrang Mơnei những năm 1920 13 Tiểu sử Lm Francois-Légis Louison (1883-1953), Văn khố MEP. Nguồn : Web site GP Kontum Chi tiết bổ sung xin gởi về giaoxugiaohovietnam@Yahoo.com

Hình ảnh nhà thờ Giáo xứ Kon Trang

< chưa có >

Nguồn : Trang web Giáo Phận Kontum

Chi tiết - hình ảnh bổ sung xin gởi về
giaoxugiaohovietnam@Yahoo.com