ĐẤT BA GIỒNG XƯA (rút gọn)

1. Về địa danh Ba Giồng

Chữ Hán gọi đất Ba Giồng là Tam Phụ . Sách Gia Định thành thông chí ghi nhận: “Hạt trấn Định Tường giồng đất rất nhiều, trên có giồng Triệu, giữa có giồng Cai Lữ, dưới có giồng Kiến Định là ba giồng lớn” . Ngoài ba giồng lớn ấy ra còn có vô số giồng nhỏ án ngữ mặt nam và đông nam Đồng Tháp Mười. Bởi vậy mà việc xác định cụ thể địa danh Ba Giồng ở đâu là vấn đề không đơn giản.

Cả Vương Hồng Sển trong Tự vị tiếng nói miền Nam và Tạ Chí Đại Trường trong Lịch sử nội chiến Việt Nam 1771 – 1802 đều theo chỉ dẫn của Trương Ngọc Tường (ở thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) mà cho rằng Ba Giồng là địa danh chỉ ba giồng đất sau:

- Giồng Dứa ở xã Phước Thạnh, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang;

- Giồng Cát hay giồng Nhị Bình (còn gọi là giồng Giữa vì nằm giữa hai giồng kia) ở xã Nhị Bình, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang;

- Giồng Thuộc Nhiêu chạy dài từ hai xã Dưỡng Điềm, Điềm Hy, huyện Châu Thành đến xã Nhị Quý, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang .

Đến Đại Nam nhất thống chí thì có miêu tả chi tiết hơn: “Gò Tam Phụ tục danh là Ba Đổng gồm: 1. Gò Yến ; 2. Gò Kì Lân ; 3. Gò Qua Qua. Gò đống rộng lớn, cây cối sum suê, chỗ khởi lên chỗ phục xuống, tiếp tục nối liền, trước có đại giang ngăn trở, sau tựa Chằm Mãng Trạch ” . Như vậy, tuy kể ra ba gò/giồng tiêu biểu, nhưng sách cũng cho biết thêm là ngoài ra còn rất nhiều gò/giồng khác (“chỗ khởi lên, chỗ phục xuống”).

Đến Nguyễn Phúc Nghiệp thì có cái nhìn bao quát hơn: “Ba Giồng gồm ba cụm giồng cát, bắt đầu từ phía nam sông Vàm Cỏ Tây, chạy dọc theo sông Bảo Định theo hướng bắc - nam, rồi ngoặc sang hướng đông - tây để cặp dài theo sông Tiền đến Cái Thia , xuyên qua một vùng đất rộng lớn mà ngày nay là thị xã Tân An, tỉnh Long An và

Theo chúng tôi, Ba Giồng là cách nói tượng trưng, ước lệ thường thấy của người Việt. Người Việt vốn có truyền thống thờ tam tài lâu đời nên thường quy mọi thứ về con số 3. Trong rất nhiều trường hợp, yếu tố “ba” không hề chỉ số đếm chính xác mà là từ dùng để chỉ số nhiều nói chung . Riêng ở Nam Bộ cũng có rất nhiều địa danh thuần Việt bắt đầu bằng yếu tố “Ba” như : Ba Cụm (xã Tân Bửu, huyện Bến Lức, tỉnh Long An), Ba Hòn (thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang), Ba Rạch (tỉnh An Giang)… Vậy “Ba Giồng” chỉ có nghĩa là vùng đất có nhiều giồng.

Tóm lại, Ba Giồng là tên gọi chỉ vùng đất từ phía nam sông Vàm Cỏ Tây đến sông Tiền, dọc theo con đường Thiên lý xưa , nay là quốc lộ 1.

2. Lưu dân người Việt đến Ba Giồng từ khi nào?

Theo Đại Nam nhất thống chí thì đất Ba Giồng nguyên là của nước Thuỷ Chân Lạp. Năm 1679, chúa Nguyễn Phúc Tần cho nhóm người Minh phản Thanh là Dương Ngạn Địch đến phía tả ngạn hạ lưu sông Tiền lập Mỹ Tho đại phố, mở ra chín trường biệt nạp cho dân lập ấp khai hoang và thu thuế. Đến năm 1698, chúa Nguyễn Phúc Chu sai Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lược xứ Gia Định, đặt ra bộ máy hành chánh và từ đó lưu dân người Việt từ vùng Thuận – Quảng ồ ạt đi vào khai hoang lập ấp.

Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế, chúng tôi vô cùng bất ngờ khi phát hiện tại khu đất thánh của giáo xứ Ba Giồng (thuộc ấp Tân Quới, xã Tân Lý Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang) có nhiều ngôi mộ cổ xây bằng ô dước với mộ bia có hình thánh giá đề các chữ số 1663, 1664… và nhiều chữ Hán đã lu mờ không thể đọc được. Điều này chứng tỏ lưu dân người Việt đã đặt chân sinh sống tại giồng Trấn Định ít nhất một vài thế hệ so với thời khắc lịch sử 1698.

Ban đầu họ phải cư trú nơi các giồng đất cao ráo ở phía nam vì lúc này Đồng Tháp Mười còn ngập nước quanh năm do chưa có kinh rạch thoát nước ra sông lớn. Hơn nữa, trong khung cảnh hoang vu đó thì có biết bao rắn rết, thú dữ luôn rình rập. Vì vậy mà bước chân đầu tiên đi khai hoang gặp rất nhiều trở ngại:

Tới đây xứ sở lạ lùng,

Con chim kêu cũng sợ, con cá vùng cũng ghê. (Ca dao)

Tuy sau đó địa bàn cư trú đã mở rộng nhưng người Việt ở đây vẫn luôn có mối tình lưu luyến đặc biệt với các giồng đất, bởi vì nó đã đánh dấu bước chân phiêu bạt đầu tiên của họ. Chính “cái thuở ban đầu lưu luyến ấy” khiến họ cảm thấy bùi ngùi mỗi khi đi qua giồng:

Ai về giồng Dứa qua truông,
Gió lay bông sậy bỏ buồn cho em.

(Ca dao)

3. Trung tâm hành chánh của đất Ba Giồng ở đâu?(Sẽ post tiếp nếu có người yêu cầu, vì comment đã quá dài!).

4. Những sự kiện lịch sử lớn trên đất Ba Giồng (Sẽ post tiếp nếu có người yêu cầu, vì comment đã quá dài!).

Nguồn : Thánh Ca ViệtNam